Postulat dotyczący włączenia spółdzielczości w programy nauczania o przedsiębiorczości powtarzany jest od wielu lat. Wynika on w szczególności z faktu, że większość młodych osób nie posiada wiedzy, że spółdzielnia to po prostu jedną z form prowadzenia działalności gospodarczej, że wybierając miejsce pracy czy ścieżkę kariery można pomyśleć w tym kontekście o przedsiębiorstwie spółdzielczym, że w naszym otoczeniu funkcjonuje mnóstwo firm, które oparte są o spółdzielczą własność.
Popularne w ostatnich latach koncepcje, jak ekonomia oparta na wartościach czy też zarządzanie turkusowe to nic innego jak demokratyczna kontrola, ekonomiczne uczestnictwo członków w pracy i w dzieleniu zysków tej pracy, kierowanie się zasadami otwartości, społecznej odpowiedzialności i troski o lokalną społeczność, które stanowią fundament ruchu spółdzielczego od początków jego powstania.
Trudno jednak znaleźć powyższe informacje w programach nauczania. Potwierdzają to wyniki ankiety przeprowadzonej wśród studentów przedmiotu obieralnego „Spółdzielczość we współczesnym biznesie”, który został uruchomiony w ramach współpracy pomiędzy Związkiem Lustracyjnym Spółdzielni Pracy a Akademią Górniczo-Hutniczą w Krakowie. Na 26 osób, które wypełniły wstępny test, jedynie 2 osoby słyszały wcześniej o tej formie na wykładach, a blisko 30 % studentów nie słyszało o niej w ogóle.
W grupie tej jedynie 3 osoby zadeklarowały, że rozważałyby podjęcie działalności gospodarczej w formie spółdzielni. 23 studentów zadeklarowało, że nie rozważałoby takiego kroku. Głównym powodem odrzucenia tej formy był fakt posiadania zbyt małej ilości informacji na ten temat. Pozostałe powody to poczucie, że spółdzielnia to przestarzała lub zbyt skomplikowana forma działalności.
Próby zmiany takiego postrzegania sektora spółdzielczego podjęli się wykładowcy reprezentujący ZLSP, wśród których byli: Pan Janusz Paszkowski (Prezes Zarządu), Joanna Brzozowska-Wabik (Członek Zarządu), Anna Bulka (Dyrektor Delegatury Regionalnej w Krakowie) oraz Malwina Śwircz (lustrator). Opiekunem przedmiotu ze strony AGH była Pani prof. Joanna Duda.
W ramach zajęć studenci mieli szansę zaznajomić się z następującymi zagadnieniami:
- Rozwój i różnorodność branż spółdzielczych (początki spółdzielczości – pierwsze spółdzielnie na świecie i na ziemiach polskich). Przykłady dobrych praktyk.
- Spółdzielczość w ujęciu międzynarodowym.
- Spółdzielnia jako jedna z form prowadzenia działalności gospodarczej.
- Praktyczne wskazówki na temat zakładania i prowadzenia przedsiębiorstwa spółdzielczego.
- Spółdzielnia jako podmiot ekonomii społecznej.
- Nowe trendy w spółdzielczości.
- Spółdzielnia jako podmiot w praktyce realizujący zasady CSR (Społeczna Odpowiedzialność Przedsiębiorstw). Zarządzanie partycypacyjne.
Przedmiot składał się z 15 godzin wykładów i 15 godzin ćwiczeń, częściowo (ze względu na pandemię) przeprowadzony był w formie zdalnej. Nie przeszkodziło to jednak dotrzeć z konkretną wiedzą i przykładami do studentów. Bardzo dobre efekty kształcenia wykazały ankiety zebrane na koniec semestru.
Proporcje pokazane we wstępie tego materiału zmieniły się bowiem diametralnie, gdyż chęć rozważenia spółdzielni jako formy prowadzenia działalności gospodarczej zadeklarowało 24 studentów! Stanowi to ponad 92 %. Jedynie dwie osoby podtrzymały, iż nie będą brały takiej opcji pod uwagę, przy czym jedna z nich zaznaczyła, że to ze względu na fakt, że w ogóle nie planuje prowadzić działalności.
Odpowiedzi uzasadniające zainteresowanie spółdzielczością wśród osób rozważających jej założenie, które uzyskały ocenę 4 albo 5 w pięciostopniowej skali były następujące (w kolejności ich popularności):
- Chciałbym/Chciałabym pracować w firmie, która kieruje się wartościami.
- Spółdzielnia kojarzy mi się ze współdziałaniem.
- Przekonuje mnie, że nie potrzeba dużego kapitału na początek.
- Chcę pracować w firmie, w której każdy ma takie samo prawo głosu.
Pozytywne doświadczenia z realizacji przedmiotu „Spółdzielczość we współczesnym biznesie” spowodowały, iż został on wpisany na stałe w bazę przedmiotów obieralnych na Wydziale Zarządzania AGH. Planowane jest również powołanie koła naukowego poświęconego tematyce spółdzielczej.
Joanna Brzozowska-Wabik
