O tym, jak ważne jest gromadzenie specyficznych danych dotyczących spółdzielni, które odróżniać się będą od tych statystyk, które dotyczą całego sektora przedsiębiorstw świadczy fakt, iż prace nad wytycznymi w tym zakresie toczyły się na najwyższym szczeblu, a więc pomiędzy Międzynarodowym Związkiem Spółdzielczym a Międzynarodową Organizacją Pracy. Fakt, że trwały one 4 lata ukazuje, jak trudny jest to obszar.
Ostatecznie jednak 18 października 2018 roku w Genewie przyjęto „Wytyczne dotyczące statystyk spółdzielczych”, które po raz pierwszy w historii wyznaczają międzynarodowe standardy gromadzenia danych dotyczących spółdzielczości i są pierwszym krokiem do pełnego uznania spółdzielczej specyfiki w statystykach publicznych. Wytyczne zawierają m.in. definicję spółdzielni do celów statystycznych, typy spółdzielni oraz kwestię zatrudnienia i gromadzenia danych a skierowane są do odpowiedzialnej za ten obszar administracji krajowej. Zanim zostaną w pełni wdrożone i dotyczyć będą całego sektora spółdzielczego potrzeba jednak sporo czasu.
Spółdzielczość pracy znajduje się tutaj w pewnym sensie w uprzywilejowanej pozycji, a wynika to z faktu jej przynależności do sektora ekonomii społecznej. Główny Urząd Statystyczny bowiem podejmuje działania związane z gromadzeniem i analizą danych m.in. w ramach projektu „Zintegrowany system monitorowania sektora ekonomii społecznej”. Prezentacji dotychczasowych doświadczeń w tym obszarze dokonali, w trakcie spotkania Klubu Prezesa i Głównego Księgowego, które odbyło się 10 grudnia 2019 r. w Krakowie, Karolina Goś – Wójcicka, Naczelniczka Wydziału Badań Gospodarki Społecznej w GUS oraz Tomasz Sekuła – Kierownik Ośrodka Badania Gospodarki Społecznej Urzędu Statystycznego w Krakowie.
Celem projektu realizowanego przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wspólnie z GUS jest stworzenie trwałego i kompleksowego systemu monitorowania sektora ekonomii społecznej. System ten ma dostarczać kluczowych wskaźników związanych z kondycją sektora i jego znaczeniem w gospodarce narodowej. Co najważniejsze, ma on bazować na źródłach danych administracyjnych i prowadzonych już badaniach w ramach statystyki publicznej. Dodatkowo planowane jest opracowanie rekomendacji dotyczących uzupełnienia tej statystyki o gromadzenie danych aktualnie niedostępnych. Jest to o tyle istotne, że spółdzielcy, ale też inne przedsiębiorstwa i organizacje bardzo często zwracają uwagę na zbyt duże obciążenie różnego rodzaju formularzami spływającymi do nich. Przedstawiciele GUS podkreślali starania instytucji, aby możliwie w największym stopniu skoordynować system gromadzenia informacji i wykorzystania tych już dostępnych, by nie obciążać dodatkowo przedsiębiorców.
Pierwsze rezultaty tych prac są już widoczne, a wśród nich m.in. raport „Spółdzielnia jako podmiot ekonomii społecznej w 2017 roku”.
Raport dotyczy tych spółdzielni, które zaliczają się do podmiotów ekonomii społecznej, a więc spółdzielni pracy, spółdzielni inwalidów i niewidomych oraz spółdzielni socjalnych, ale co ważne możliwe jest wyłuskanie danych dotyczących tylko spółdzielczości pracy. Dowiemy się z niego m.in. jaka jest liczba aktywnych spółdzielni, jak to się rozkłada geograficznie, jakiego rodzaju działalność prowadzą, jak wygląda struktura członkowska, zatrudnienie, doszkalanie pracowników, jaka jest struktura klientów spółdzielni, czy korzystają z oferty Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej. Przeczytamy również wyniki analizy odpowiedzi w zakresie zarządzania spółdzielnią, struktury przychodów, źródeł finansowania i wiele innych.
Przy tej okazji zachęcamy również do zapoznania się z raportem „Spółdzielczość sprzyjająca włączeniu społecznemu”, który został opublikowany przez GUS w roku 2018. Ponownie dotyczy on tych rodzajów spółdzielni, które zaliczone są do podmiotów ekonomii społecznej, a więc m.in. spółdzielni pracy. Autorzy koncentrują się tym razem na tym aspekcie działania przedsiębiorstw spółdzielczych, który dotyczy efektów ich działań w zakresie reintegracji społecznej i zawodowej. Chodzi więc o analizę zróżnicowania w zakresie członków założycieli, zatrudniania pracowników, w tym osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, stylu zarządzania spółdzielnią, współpracy z instytucjami zewnętrznymi, takimi jak jednostki samorządowe i rządowe czy przedsiębiorcy oraz kwestii przynależności do związków branżowych. Większość danych zawartych w tym raporcie prezentuje jednak zbiorcze wyniki dla wszystkich trzech typów badanych spółdzielni. Oznacza to, że w przeciwieństwie do poprzedniego raportu, trudniej wyłowić te informacje, które dotyczą stricte spółdzielczości pracy.
Aby ten „głód informacyjny” ciut złagodzić, zapraszamy do zakładki „Do pobrania”, w której znajdziecie Państwo rezultaty prac badawczych prowadzonych przez Związek Lustracyjny Spółdzielni Pracy, w tym raport z badania spółdzielni pracy zrzeszonych w ZLSP, który został opublikowany w 2016 roku oraz najbardziej aktualny raport z badania podmiotów, które skorzystały z pożyczek w ramach Funduszu Ekonomii Społecznej. Dla osób zainteresowanych ofertą, jaką spółdzielczość kieruje do młodzieży, ciekawa może okazać się publikacja zatytułowana „Kondycja spółdzielni uczniowskich oraz ich rola w promowaniu postaw przedsiębiorczych i obywatelskich wśród młodzieży”.
Joanna Brzozowska-Wabik
